آشنایی با انواع سازهای کوبه‌ای ایرانی
پرکاشن‌ها یا سازهای کوبه‌ای، دسته‌ای از سازها هستند که در گروه‌های موسیقی و ارکسترها، برای حفظ ریتم موسیقی و تاکید بر ضرب‌ها استفاده می‌شوند. سازهای کوبه‌ای ایرانی که از دیرباز در مراسم و مجالس شادی و به ویژه در مراسم عروسی بکار برده می‌شدند، یادآور لحظات خوش و خاطرات دلنشین بسیاری هستند. در این مقاله شما را با پرکاربردترین و معروف‌ترین انواع سازهای کوبه‌ای ایرانی آشنا خواهیم کرد.
دف معروف‌ترین و پرکاربردترین سازهای کوبه‌ای ایرانی است که به ساز خانقاهی نیز مشهور است. این ساز از کلاف چوبی دایره شکل تشکیل شده و یک لایه پوست نازک بر روی آن کشیده شده است. بیش از هزاران سال است که از این ساز در مجالس عرفانی و مراسم‌های دراویش استفاده می‌شده است. امروزه به لطف استاد کامکار جایگاه ویژه‌ای در موسیقی سنتی ایران بدست آورده است.
این ساز را که اصیل‌ترین ساز ایرانی است، می‌توان بر روی دست و با ضرب آهنگ انگشتان نواخت. برای اینکه دف طنین بهتری داشته باشد، بر روی دیواره داخلی کلاف چوبی آن، از حلقه‌ها و زنجیرهای فلزی استفاده شده است که به هنگام نواختن ساز صدایی مکمل و وزوز مانند ایجاد می‌کنند.
-
تمبک یا تنبک
یکی دیگر از معروف‌ترین سازهای کوبه‌ای ایرانی، تمبک است که با نام‌های تنبک، دمبک، دنبک و ضرب نیز شناخته می‌شود و در دسته طبل‌های جام شکل قرار می‌گیرد. تنها ساز کوبه‌ای ایرانی است که برای اجرای آن، از هر ده انگشت و کف دست استفاده می‌شود.
تمبک از یک دهانه کوچک، نفیر، بدنه و دهانه بزرگی که بر روی آن پوست نازکی کشیده شده، تشکیل شده است. معمولا بدنه آن از چوب درخت توت ،گردو، زبان گنجشک یا کاج ساخته شده است و گاهی نیز ممکن است از جنس سفال یا فلز باشد و پوستی که در ساختار تمبک بکار رفته از پوست حیواناتی همچون گوسفند، بز، گوساله یا شتر است.
در واقع تمبک از دو قسمت استوانه شکل تشکیل شده است: قسمت بالایی که قطری 25 تا 30 سانتی‌متر و طول 45 سانتی‌متری دارد و بر روی دهانه خارجی آن پوست کشیده شده است و قسمت پایین که استوانه‌ای باریک‌تر است و به دهانه کوچک ساز منتهی می‌شود. دهانه کوچک ساز جایی است که صدای ساز از آن خارج می‌شود.
-
نقاره
نقاره که از جمله سازهای کوبه‌ای ایرانی است و در گذشته به هنگام جنگ استفاده می‌شده است، به صورت طبلی دوتایی است و به وسیله چوب نواخته می‌شود. البته در برخی نقاط کشور، از این ساز در مراسم شادی استفاده می‌شود. نقاره از جنس مس یا سفال است که بر روی آن پوست گاو یا گوسفند کشیده شده است. طبل بزرگتر صدای بم و طبل کوچکتر صدای زیر تولید می‌کند.
نقاره انواع مختلفی دارد بطور مثال نقاره‌ای که در شمال کشور استفاده می‌شود و یا نقاره فارس و نقاره کردستان از جمله انواع گوناگون آن هستند. سازی که در شمال کشور استفاده می‌شود، از دو ظرف سفالی تشکیل شده است. قطر دهانه‌ی کوچکتر 16 سانتی‌متر و دهانه بزرگتر 22 سانتی‌متر است.
نقاره فارس نیز مانند نقاره شمال است با این تفاوت که از آن بزرگتر است. قطر دهانه کوچکتر 23 سانتی‌متر و دهانه بزرگتر آن 37 سانتی‌متر است.
نقاره کردستان نیز مانند دو نقاره بالاست با این تفاوت که آن را به اسب می‌بندند و نوازنده‌ی سوار بر اسب، آن را با دست می‌نوازد.
-
دُهُل
دهل یکی از قدیمی‌ترین سازهای کوبه‌ای ایرانی متشکل از استوانه‌ای چوبی با قطر تقریبی یک متر و ارتفاع حدود 25-30 سانتی‌متری است که بر هر دو سمت آن پوست نازکی از جنس پوست گاو یا گاومیش کشیده شده است. در واقع، دهل طبل دورویه‌ای است که با مضرابی که در انتهای آن گلوله‌ای پارچه‌ای قرار دارد، نواخته می‌شود.
البته در جنوب کشورمان نوعی دهل با نام‌های پیپه، جفه، پونکه و تویری وجود دارد که با دست نواخته می‌شوند. در مناطق روستایی نیز، نوعی دهل وجود دارد که به همراه کرنا و سرنا در مراسم و مجالس عروسی و شادی نواخته می‌شود.
هر منطقه از ایران دهلی مخصوص به خود دارد. بزرگترین سازهای دهل مربوط به شهرهای یزد، نایین و کاشان هستند و در مراسم عزاداری و محرم استفاده می‌شوند و ساز دهلی که در کردستان و توسط بختیاری‌ها استفاده می‌شود، دارای قطر متوسطی است.
-
دمّام
دمّام که از خانواده دهل‌هاست، ساز سنتی استان بوشهر و برخی از نقاط خوزستان است. این احتمال وجود دارد که این ساز، از آفریقا یا هندوستان به بوشهر آورده شده باشد، اما چیزی که مشخص است، از دیرباز در این منطقه بکار برده می‌شده است. از دمّام در مراسم عزاداری و محرم استفاده می‌شود.
این ساز در سه سایز دمام معمولی، دمام غمبر و دمام اشکون وجود دارد و یک ساز پلی ریتمی است که با شبح یا بوق شاخی همراه می‌شود.
-
دُکُّر یا دهلک
دُکُّر یکی از سازهای کوبه‌ای ایرانی شبیه به دهل و اما از آن کوچکتر است و یکی از سازهای سنتی استان سیستان و بلوچستان است که توسط دست، به حالت افقی و نشسته بر روی زمین نواخته می‌شود. دهانه سمت راست این ساز بزرگتر بوده و در نتیجه صدای بم‌تری دارد. از دُکُّر در مراسم شادی و عروسی استفاده می‌شود.
بدنه آن معمولا از جنس چوب درخت توت است و بر روی آن پوست بز یا آهو کشیده شده است. طناب‌های بکار رفته در آن نیز غالبا از موی بز و یا طناب‌های نخی است.
-
کرب
کرب از جمله سازهای خود صدا است که در شهرهای سبزوار، آران و بیدگل، ابیانه و شهرضا، استهبان و لاهیجان مورد استفاده قرار می‌گیرد و نام‌های مختلفی دارد. بطور مثال در آران و بیدگل کاشان از آن با عنوان سنج یاد می‌شود در حالی که در مازندران به آن کارب می‌گویند. از این ساز در ایام محرم و به صورت گروهی استفاده می‌شود.
این ساز از دو سیلندر یا گلدان چوبی توپر تخم‌مرغی شکل تشکیل شده است. یک سمت هر قطعه صاف است، بطوری که هر کدام در یک دست به صورت مشت شده قرار می‌گیرد. در گذشته از جنس سنگ ساخته می‌شد، اما به علت خرد شدن و شکستن آن به هنگام نواختن، به تدریج چوب جایگزین آن شده است. امروزه کرب از چوب درخت‌هایی مانند زرد آلو یا گردو که مستحکم‌تر هستند، ساخته می‌شود.
ایران پرکاشن: نغمه‌ای از کیفیت و اصالت
کمپانی ایران پرکاشن با رسالت تولید محصولاتی باکیفیت و با قیمتی عادلانه در بهمن ماه سال 1398 آغاز به کار کرد. هدف ما ارائه بهترین سازهای پرکاشن به هنرمندان عزیز با حداقل سود و حذف واسطه‌ها است.
ایران پرکاشن طیف گسترده‌ای از سازهای پرکاشن ایرانی و ملل را با کیفیت ساخت بالا و قیمت مناسب عرضه می‌کند. تنوع محصولات ما شامل دف، بندیر، کاخن، هنگ درام می‌شود.
مسئول فروش: 09106805418
پشتیبان فنی: 09331054352
ایران پرکاشن، نغمه‌ای از کیفیت و اصالت را به گوش جان شما می‌نوازد.
مزایای خرید از ایران پرکاشن:
- کیفیت بالا: استفاده از بهترین مواد اولیه و تکنولوژی‌های نوین در ساخت سازها
- قیمت مناسب: حذف واسطه‌ها و ارائه محصولات با حداقل سود
- تنوع محصولات: طیف گسترده‌ای از سازهای پرکاشن برای نیازهای مختلف
- گارانتی و خدمات پس از فروش: خیالی آسوده با گارانتی یک ساله و پشتیبانی فنی
ما در ایران پرکاشن به دنبال ارتقای سطح موسیقی و نوازندگی در ایران هستیم و با ارائه محصولات باکیفیت و خدمات مناسب، به هنرمندان عزیز در این مسیر کمک می‌کنیم.همین امروز به جمع مشتریان ایران پرکاشن بپیوندید و از نغمه‌های اصیل و دلنشین سازهای ما لذت ببرید.
